Phần 2: Mai Nam – Tượng đài làng nhiếp ảnh
Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Mai Nam tên thật là Nguyễn Hữu Thống, sinh năm 1931 trong một gia đình có truyền thống nho học tại Bắc Ninh. Năm 1946, khi vừa tròn 15 tuổi, ông đã hăng hái tham gia đội thiếu nhi nghệ thuật, đi biểu diễn phục vụ cho đồng bào, bộ đội, dân quân tự vệ. Năm 1949, quân Pháp đánh chiếm Bắc Ninh, Mai Nam cùng Đội thiếu nhi nghệ thuật thoát ly gia đình lên chiến khu Việt Bắc làm việc tại Ban Tuyên huấn Trung ương Đoàn thanh niên cứu quốc và làm quen với nhiếp ảnh. Năm 1953, khi Báo Tiền Phong ra đời, Mai Nam trở thành lớp phóng viên nhiếp ảnh sớm nhất dù có lần ông tâm sự: “Lẽ ra tôi phải đi theo con đường âm nhạc hay hội hoạ, nhưng không hiểu sao tôi lại mê môn nhiếp ảnh và gắn bó với nó suốt chặng đuờng 60 năm.”
Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Mai Nam (phải) cùng đồng nghiệp
Trong những tháng năm cầm máy, Ông đã ghi lại được hàng ngàn bức ảnh có giá trị lịch sử, trong đó có nhiều hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về tuổi trẻ Việt Nam và những hoạt động của họ trong phong trào “3 sẵn sàng”, phong trào “5 xung phong”; từ trận địa pháo bảo vệ bầu trời miền Bắc, với những nòng súng hướng thẳng lên trời sẵn sàng nhả đạn tiêu diệt “Thần sấm, con ma” hay hình ảnh các anh chị nữ dân quân tự vệ vừa rời xưởng máy, vai khoác súng đến chốt gác làm nhiệm vụ… Và đó cũng là những dấu ấn không phai mờ của một thời hào hùng, oanh liệt trong lịch sử. Đặc biệt, những tác phẩm ảnh của ông đã góp phần không nhỏ trong việc giúp bạn bè quốc tế có một cái nhìn toàn diện hơn về cuộc kháng chiến chống Mỹ của Việt Nam.
“Đi trực chiến” – Nguyễn Thị Hiền, Tiểu đội trưởng dân quân thôn Yên Vực, Hàm Rồng, Thanh Hóa, năm 1966
Tác giả: Mai Nam
Nguồn: Nhà báo Hồng Vĩnh
Với những tác phẩm ảnh báo chí và nghệ thuật đặc biệt giá trị, Ông đã được trao tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất. Ngoài ra, Ông còn được trao Huy hiệu Hồ Chủ tịch ở Việt Bắc năm 1953, Huân chương Kháng chiến hạng nhất, Huân chương Kháng chiến hạng nhì, Huy chương Vì thế hệ trẻ Việt Nam, Huy chương Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam, … Trên cương vị người làm nghệ thuật, Mai Nam từng giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật khóa III, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật khóa IV, Nguyên Ủy viên Ban thường vụ Hội NSNA Việt Nam khóa II, khóa III.
“Chạy đâu cho thoát” (Hương Canh, Vĩnh Phúc, năm 1966)
Tác giả: Mai Nam
Nguồn: Nhà báo Hồng Vĩnh
Bằng sự đam mê, cần cù, khiêm tốn học hỏi, Mai Nam đã cống hiến gần trọn cuộc đời cho sự nghiệp báo chí Việt Nam và trở thành hội viên hàng đầu của Hội nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam. Giờ đây ông đã đi xa nhưng tên tuổi một nhà báo lão thành, một nghệ sĩ nhiếp ảnh tài ba vẫn còn được nhiều thế hệ cầm máy ảnh nhắc nhớ.
Mai Duyên
Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV